[tintuc]

MUỖI AEDES TRƯỞNG THÀNH 

Màu sắc của muỗi thay đổi theo từng loài, từng giống. 

+ Giống Aedes thường có màu đen và ánh bạc 

+ Giống Culex có màu nâu hoặc vàng rơm. Có loại màu nâu và có nhiều đốm trắng như muỗi Mansonia, Coquillenttidia 

Muỗi Aedes truyền bệnh sốt xuất huyết

- Muỗi Aedes có kích thước trung bình, độ dài sải cánh vào khoảng từ 4,5 - 5mm, thường có màu đen, điểm nhiều vẩy trắng bạc tập trung thành từng cụm hay từng đường trên mình muỗi nên được gọi là muỗi vằn. 

Cơ thể muỗi trưởng thành được chia làm 3 phần: đầu, ngực và bụng.

Đa số các loài thuộc giống Aedes có kích thước trung bình và nhỏ màu đen có phủ vảy trắng bạc tập trung thành từng cụm hoặc từng đường tùy theo từng loại

• Vòi thon và thẳng có lông sau lỗ thở.
• Trên mặt lưng ngực có hai đường vẩy trắng bạc phình ra, như hai nửa vòng cung ôm hai bên lưng nên gọi là hình đàn
• Đầu muỗi có hai đốm vảy trắng bạc đính ở gốc râu, đỉnh pan trắng.

Trên mặt lưng ở gốc các đốt II đến VIII đếu có đường vẩy trắng ngang từng đốt, gốc các đốt bàn chân sau có những khoang trắng, riêng đốt bàn chân thứ V trắng hoàn toàn. 

Có thể phân biệt muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus trưởng thành dựa vào hình dạng vẩy trắng trên lưng ngực muỗi. 

• Đối với Aedes aegypti,có hai đường vẩy trắng tạo thành hình đàn lya trên lưng ngực.
• Ngược lại, Aedes albopictus chỉ có 1 đường vẩy trắng rộng ở giữa lưng ngực.

ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC, SINH THÁI CỦA MUỖI

Giống muỗi Aedes đẻ trứng từng quả, bám trên thành các dụng cụ chứa nước. Tùy thuộc vào điều kiện nhiệt độ và ẩm độ của môi trường và tùy từng loại mà trứng có thể nở thành Bọ gậy nhanh hay chậm. 

Muỗi trưởng thành đẻ trứng thành bể, chỗ mép nước, trứng có vỏ dày, khi mới để trứng có lớp chất dính để bám vào thành dụng cụ chứa nước gặp môi trường thuận lợi trứng nở thành bọ gậy sau 2 - 5 ngày. Nếu ở trạng thái khô hạn trứng có thể tồn tại trên 6 tháng.

- Chu kỳ phát triển từ trứng → muỗi nhiệt độ 280C là 11-18 ngày

- Muỗi trưởng thành hút máu vào ban ngày, hoạt động mạnh vào thời điểm bình minh ( 6-8 giờ) và trước hoàng hôn (16-18 giờ).

- Muỗi Aedes hút cả máu người lẫn máu ĐV khác (chó, mèo,lợn, gà) 

- Muỗi Aedes truyền bệnh SXH có thể SS &PT ở các điểm ở ngoài nhà để lây nhiễm bệnh từ đống rác, vỏ xe,vật liệu xây dựng, máng nước, bể nước, các chậu cây cảnh đọng nước và nhiều loại vật chứa vvv..tạo nên các ổ chứa LQ thuận lợi cho muỗi truyền bệnh.

Phân bố muỗi Aedes Aegypti:

Giống Aedes có nhiều loài là véc tơ quan trọng của một số bệnh thường gặp như sau:

- Ae.aegypti truyền bệnh SXHD, bệnh virus zika, bệnh sốt vàng(Christophers, 1960), (Bùi Đại, 1999) . Đây là loài hút máu và trú đậu chủ yếu trong nhà.

- Ae. albopictus truyền sốt rét chim, bệnh virus zika viêm não ngựa MĐ & Tây, virus sông Nin, Chikungunya và Việt Nam Nhật Bản (Huang, 1972); truyền SXH (Bùi Đại, 1999). Đây là loài hút máu và trú đậu yếu ngoài nhà.

- Ae. vexans truyền bệnh viêm não ngựa miền tây và virus sông Nin (Reinet, 1973).

- Ae. vigilax véc tơ chính của bệnh giun chỉ ở Caledonia và các quần đảo Loyati (Belkin, 1962).

- Ae. lineatopennis truyền bệnh VN Nhật Bản ở Malaysia (Vythilingam et al, 1997) truyền giun tim chó Dirofilaria immitis (Leidy) ở Thái lan (Tippawangkosol et al, 1998).

Vai trò gây bệnh, gây hại muỗi Aedes Aegypti:

Trong các bệnh trên thì SXHD là một bệnh do vi rút dengue thuộc nhóm Flavivirus (họ Flaviviridae) gây ra. 

+ Bệnh được truyền từ người bệnh → người lành do một số véc tơ như Ae. aegypti, Ae. albopictus, Ae. polynesiensis, Ae. scutellaris ở khu vực Thái Bình Dương (WHO, 1980; Bùi Đại,1999). 

+ Ở Việt Nam  bệnh này xuất hiện hầu như quanh năm, các vụ dịch lớn thường xảy ra theo chu kỳ 3-4 / năm. 

Trong các vụ dịch phân lập được 4 tuýp của vi rút dengue, Ae. aegypti được xem như là véc tơ truyền bệnh chính.

Ở nước nhiệt đới như VN, muỗi Aedes aegypti là vật quan trọng truyền bệnh Dengue, bệnh SXH , bệnh sốt vàng và các bệnh virus khác. 

- Muỗi Aedes albopictus, cũng truyền bệnh Dengue. 

Ở một số nơi, loài Aedes truyền bệnh giun chỉ. 

Bệnh sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue là bệnh thường gặp ở thành phố của vùng Đông Nam Á. Muỗi truyền bệnh là Aedes aegypti và Ae.albopictus.

Biện pháp phòng chống muỗi Aedes Aegypti:

Biện pháp chủ đạo nhất là biện pháp sinh học, vệ sinh môi trường. Tùy từng đối tượng và mùa phát triển của từng loài muỗi mà xác định thời gian và biện pháp phù hợp:

Dùng cá có sẵn ở địa phương thả vào các dụng cụ chứa nước nhân tạo, hoặc thả Mesocyclop hoặc các tác nhân sinh học khác trong dụng cụ chứa nước

Loại bỏ dụng cụ không cần thiết trong nhà và ngoài vườn (chai, lọ, lu, vỏ đồ hộp, lốp xe hỏng,vỏ dừa,…); vệ sinh môi trường sạch sẽ. 

- Đối với bẫy kiến, lọ hoa, chậu cây cảnh, khay nước tủ lạnh, điều hòa: cho dầu hoặc muối vào để ngăn bọ gậy/lăng quăng phát triển; cọ rửa thành các dụng cụ chứa nước thường xuyên để diệt trứng muỗi bám trên bề mặt ít nhất 1 lần/tuần.

Xử lý hóa chất diệt ấu trùng muỗi ở: hố ga thoát nước, hốc cây, kẽ lá cây, bể cảnh và các ổ nước đọng khác. Các hóa chất diệt ấu trùng được Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo (năm 2009)

Chuồng trại chăn nuôi gia súc, gia cầm nên xây xa nhà ở, hạn chế sự tiếp xúc giữa nguồn bệnh,  con người để phòng tránh sự lây lan bệnh truyền từ động vật sang người.

Phun hóa chất chỉ tiến hành khi có dịch xảy ra. Khi có nhiều muỗi hoặc đang có dịch thì dùng Permethrin, Deltamethrin…phun dưới dạng sương ULV 

Sử dụng các biện pháp phòng hộ cá nhân như phòng muỗi đốt: làm lưới chắn muỗi vào nhà, thường xuyên ngủ màn, mặc quần áo; xua diệt muỗi bằng hương xua muỗi, bình xịt.....

Hóa chất diệt bọ gậy đang được sử dụng là Sumilarv 0,5G của Sumimoto.

[/tintuc]

[tintuc]

Khái quát chung về Muỗi:

Phân họ muỗi Culicinae thuộc họ muỗi Culicidae, phân bộ râu dài Nematocera, bộ hai cánh Diptera. 

Ở Việt Nam hiện tại có khoảng 180 loài muỗi Culicinae, trong đó 15 loài truyền bệnh giun chỉ, sốt xuất huyết và bệnh viêm não

- Kích thước của muỗi Culicinae thay đổi nhiều. Chỉ số dùng để chỉ độ lớn của muỗi là chiều dài cuả cánh. Có những loài muỗi nhỏ, chiều dài của cánh khoảng 3mm (Uranotaenia, Hodgesia…) những loại muỗi trung bình chiều dài của cánh khoảng 4,5 mm – 5 mm (Culex, Aedes…) và những loại muỗi lớn chiều dài của cánh khoảng 5 mm-6 mm (Armigeres, Toxorhynchites…)

- Màu sắc của muỗi cũng thay đổi theo từng loài, từng giống. Giống Aedes thường có màu đen và ánh bạc, giống Culex có màu nâu hoặc vàng rơm. Có loại màu nâu và có nhiều đốm trắng như muỗi Mansonia, Coquillenttiddia còn được gọi là muỗi vằn.

Việt Nam: hiện biết 180 loài thuộc 17 giống muỗi Culicinae trong đó khoảng 19 loài thuộc các giống Aedes,Culex, Mansonia có vai trò truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue, viêm não Nhật Bản, giun chỉ ở Việt Nam.

Giống Aedes ở Việt Nam đã phát hiện 16 phân giống, 59 loài.

CHU KỲ PHÁT TRIỂN CỦA MUỖI AEDES 

Gồm 4 giai đoạn: Trứng - Bọ gậy- Quăng - Muỗi trưởng thành

Chu kỳ phát triển của muỗi truyền bệnh

ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI CỦA MUỖI:

TRỨNG AEDES: hầu hết các loài trứng có hình bầu dục, một đầu rộng và một đầu hẹp, đầu rộng có một lỗ noãn được bao bọc bởi vòng globulin trong suốt . 

Trứng Aedes Agypti

-Trứng của giống muỗi Aedes nhỏ không có phao nổi, muỗi đẻ trứng trên những giá thể ẩm ướt không trực tiếp đẻ vào nước. Trứng có dạng con thuyền nhỏ, mặt trên phẳng và mặt dưới cong. Trứng được đẻ thành từng cái rời rạc bám trên thành các dụng cụ chứa nước. 

-Trứng muỗi được bao bọc bởi 3 lớp màng : màng vàng, màng chorion trong (màu đen) và màng chorion ngoài. Mỗi con muỗi cái đẻ từ 60 -100 trứng /lần đẻ, trứng muỗi có màu đen

+ Trứng phát triển → thành Bọ gậy khoảng từ 4 đến 7 ngày hoặc có thể dài hơn nếu nguồn nước thiếu thức ăn. 

+ Sau đó Bọ gậy → Quăng, quăng có hình dấu phẩy; quăng không ăn và hầu như chỉ ở trên mặt nước nhưng khi bị khuấy động chúng cũng lặn nhanh xuống đáy nước để tránh nguy hiểm. 

+ Quăng phát triển → muỗi trưởng thành nở ra và chui qua vỏ quăng đã được tách ra ở một đầu. Giai đoạn phát triển từ quăng → muỗi trưởng thành mất khoảng từ 1 → 3 ngày.

Trứng → muỗi trưởng thành ở điều kiện tốt khoảng từ 7 đến 13 ngày;

• Giai đoạn trứng → bọ gậy từ 2 đến 3 ngày, 
• Bọ gậy → quăng từ 4 đến 7 ngày 
• Quăng → muỗi trường thành từ 1 đến 3 ngày
• Thời gian tiêu sinh của muỗi khoảng 5 ngày. 
• Muỗi cái sống từ 20 - 40 ngày, muỗi đực sống ngắn hơn từ 9 - 12 ngày;
• SLtrứng đẻ của mỗi con muỗi cái từ 60-100 trứng/lần
• Tỷ lệ sống sót từ Trứng đến muỗi trưởng thành: 59,7%

BỌ GẬY MUỖI AEDES

Bọ gậy chia ra làm 3 phần: đầu, ngực và bụng.

Bọ gậy Aedes Agypti

Đặc điểm đặc trưng của Bọ gậy Aedes có một chùm lông nằm ở giữa ống thở. 

Tỷ lệ giữa chiều dài và chiều rộng của ống thở gọi là chỉ số ống thở. Bọ gậy giống Aedes thường có chỉ số ống thở nhỏ, đa số lớn hơn và chỉ số có một đôi chùm lông ở ống thở .

Về phân biệt các loài muỗi chỉ có trứng, bọ gậy và muỗi trưởng thành mới có những đặc điểm để phân loại, nhận biết từng loài; 

+ Lăng quăng ít có sự khác biệt giữa các loài nên khó phân biệt. 

+ Giai đoạn Bọ gậy phát triển từ tuổi I → IV có thời gian dài hơn quăng nên dễ phát hiện

+ Quăng chỉ trong thời gian ngắn đã nở thành muỗi trưởng thành.

Nếu diệt được ấu trùng muỗi có thể chủ động ngăn ngừa được dịch bệnh sốt xuất huyết phát triển vì mật độ hoạt động của muỗi trưởng thành đã được khống chế hạ thấp. 

QUĂNG AEDS AEGYPTI 

Quăng của muỗi Culicidae nói chung và muỗi Aedes nói riêng. Bên ngoài quăng được bao bọc bởi lớp vỏ màu sẫm.

Bọ gậy và lăng quang của muỗi Aedes Agypty

Cơ thể quăng chia thành 2 phần: đầu ngực và bụng. 

+ Phần đầu ngực có dạng hình cầu. Phía trước đầu tương đối phẳng và có phần phụ miệng. Ở hai bên đầu có một đôi mắt kép lớn và phía sau mắt kép là 5 mắt đơn. Phía trước mắt kép là gốc râu. Đốt gốc râu của quăng ♂ lớn hơn quăng ♀. Râu áp sát vào mặt bên của phần ngực. 

Trên lưng ngực mang đôi ống thở hình trụ. 

+ Phần bụng có 09 đốt, từ đốt II đến đốt VII có cấu tạo tương đối giống nhau, đốt I nhỏ hơn, đốt VII mang vây đuôi và di tích đốt IX, trên phần bụng có cấu trúc lông 

[/tintuc]